Αθήνα-Ντούμπροβνικ με Toyota Yaris 1.3 Terra
Εδώ είναι Μπαλκάνια...... δεν είναι παίξε γέλασε. Μια διαφορετική ειδική διαδρομή με Yaris 1.3 στα «κομμάτια» της πρώην Γιουγκοσλαβίας και στην Αλβανία αποδεικνύει τoυ λόγου το αληθές.
ΚΕΙΜΕΝΟ: ΣTPATHΣ ΣKΛABAKHΣ
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΘΑΝΟΣ ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΣ
ΟI... τροχοί των 4Τροχών έχουν «γράψει» αρκετά χιλιόμετρα στη χερσόνησο του Αίμου. Η Βουλγαρία και η Ρουμανία είναι προορισμοί που επανειλημμένως έχουν γίνει «στόχος». Αυτό που, ομολογουμένως, έλειπε για να συμπληρωθεί το... θέμα «Βαλκάνια» ήταν η δυτική, η δυσκολότερη πλέον πλευρά της χερσονήσου, έπειτα από όσα συνέβησαν πριν από περίπου δέκα χρόνια. Εκείνη, δηλαδή, στην οποία ο πόλεμος άφησε στη θέση της πάλαι ποτέ μεγάλης Γιουγκοσλαβίας έξι διαφορετικά κράτη - και ίσως επτά, αν τελικά το Κόσοβο ανεξαρτητοποιηθεί από τη Σερβία, όπως έγινε με το Μαυροβούνιο. Πρόκειται, όμως, για μια περιοχή που, παρά την πρόσφατη ταλαιπωρία και τα δεινά που έχει υποστεί, εξακολουθεί να είναι γοητευτική κι ενδιαφέρουσα. Όταν, λοιπόν, παρουσιάζεται η ευκαιρία να τη δεις από κοντά και να κινηθείς πάνω στη νέα διάταξη του χάρτη της περιοχής, απλώς δεν την αφήνεις. Έτσι, η παρουσίαση του Yaris στη νέα έκδοση Terra στο Ντούμπροβνικ «μετατράπηκε», με τη βοήθεια της Toyota Ελλάς, σε ένα νέο «Βαλκανιζατέρ», με πρωταγωνιστές ένα συντάκτη, ένα φωτογράφο και το κόκκινο Yaris 1.3 Terra.
Σκόπια
Οι απαραίτητες διαδικασίες εκτελέστηκαν κυριολεκτικά εν ριπή οφθαλμού από το team της Toyota: κρατήσεις ξενοδοχείων, πράσινη κάρτα για το αυτοκίνητο και διερεύνηση για βίζες, οι οποίες αποδείχτηκε -όπως σε όλα τα Βαλκάνια- ότι δεν απαιτούνται για τους έχοντες ελληνικό διαβατήριο. Τι άλλο χρειάζεται; Oδήγηση 6,5 ωρών από την Αθήνα για να περάσεις τους Ευζώνους και να βρεθείς μπροστά στα σύνορα της FYROM. Οι διαδικασίες στα σύνορα είναι απλές: περιέργως, δεν πληρώνεις τίποτα, ο έλεγχος είναι τυπικός, 100 ευρώ αλλάζονται με 61.110 δηνάρια και ρότα περίπου 220 χλμ. για την πρωτεύουσα, Σκόπια. Απαιτούνται τρεις και πλέον ώρες σε ένα δρόμο με ελάχιστη κυκλοφορία, δίπλα στον οποίο εμφανίζεται μόνο ένα μοναχικό χωριό. Είσαι, όμως, υποχρεωμένος να τηρείς τα όρια και να προσέχεις, καθώς, κατά τα γνωστά, αποτελείς εύκολη λεία για τους φύλακες των δρόμων (τροχονόμοι) και, εκτός των άλλων, δίνεις στόχο με τις ελληνικές πινακίδες.
― Stop! Τρέχατε με 63 χλμ./ώρα.
― Και πόσο είναι το όριο;
― 60 χλμ./ώρα.
― Με 10 δηνάρια παραγράφεται το αδίκημα;
Ο τροχονόμος παρατά τη μάχη, απογοητευμένος και μάλλον σίγουρος ότι έπεσε σε ψιλικατζήδες χωρίς φόβο και... βάθος στην τσέπη. Το Yaris κινείται αργά. Σε λίγο η διαδρομή, με φόντο όχι πολύ διαφορετικό από το γνώριμο ελληνικό, τελειώνει και το περίγραμμα των Σκοπίων στον ορίζοντα κάνει την εμφάνισή του. Πιο μέσα, η πόλη, σκούρα και μουντή, δείχνει ότι έχει μείνει 30 χρόνια πίσω, ενώ τα λίγα επιβλητικά και καινούργια κτίρια μοιάζουν παράταιρα. Το βράδυ, στην κεντρική πλατεία, η σύγχρονη δυτική εικόνα των νέων, οι οποίοι κυρίως τριγυρίζουν εκεί, σαφώς εντείνει την αντίφαση με το περιβάλλον, τα μαγαζιά και τα μπαρ, που αισθητικά αφήνουν γεύση παλιάς επαρχιακής πόλης. Η παρουσία της αστυνομίας είναι έντονη, ωστόσο αυτό δεν εμποδίζει συμμορίες εξαθλιωμένων παιδιών να δρουν μπροστά τα μάτια τους, με θύματα περαστικούς -όπως είμαστε εμείς (!)-, και μάλιστα με υψηλού επιπέδου τεχνική. Δε ζητιανεύουν, «διεκδικούν» αυτό που τους χρωστά η ζωή με τον τρόπο που η ίδια τους δίδαξε. Το βράδυ, στο πάρκινγκ του ξενοδοχείου, το Yaris, το οποίο αποτελεί όνειρο για τους περισσότερους Σκοπιανούς, παρκάρει δίπλα σε μια «μπιμπικωτή» Murcielago με εγχώριες πινακίδες.
Πρίστινα (Σερβία-Κόσοβο)
Η επόμενη μέρα μάς βρίσκει μέσα στο φιλόξενο εσωτερικό του Yaris, με κατεύθυνση προς Κόσοβο. Στο πρώτο βενζινάδικο η... ετυμηγορία της αντλίας είναι 8,1 λίτρα/100 χλμ. Όσο ανεβαίνουμε, το τοπίο ομορφαίνει. Στα σύνορα του Κοσόβου, που θέλει να αποσπαστεί από τη Σερβία, τα πράγματα είναι εξίσου εύκολα, αν και η πράσινη κάρτα δεν ισχύει. Αυτό σημαίνει 50 ευρώ για την ασφάλεια του αυτοκινήτου με ισχύ ένα μήνα. Από εδώ και πέρα, το σκηνικό αλλάζει. Οι δυνάμεις της ΚFor και τα άσπρα τζιπ των Ηνωμένων Εθνών είναι τα πρώτα σημάδια. Η ταμπέλα στα σύνορα το εξηγεί πεντακάθαρα: το Κόσοβο αποτελεί προτεκτοράτο των ΗΠΑ και των UN. Κάπου εκεί και το Στρατόπεδο «Ρήγας Φεραίος», όπου στεγάζεται η ελληνική ειρηνευτική δύναμη.
― Γεια σας, παιδιά! Πώς είναι τα πράγματα εδώ;
― Ήσυχα. Δέκα μήνες μείνανε... Αυτό τι είναι;
― To νέο Yaris.
― Καθίστε λίγο να απολαύσουμε την ελληνική πινακίδα...
Η περιήγηση συνεχίζεται στο μοναδικό δρόμο που σχίζει το επίπεδο τοπίο και καταλήγει στην Πρίστινα. Ήδη 20-30 χλμ. πριν, οι «όχθες» του δρόμου αναπτύσσονται με τρομακτικούς ρυθμούς. Βενζινάδικα, σπίτια και κτίρια που στεγάζουν εταιρείες, όλα προδίδουν έναν οργασμό ανοικοδόμησης. Το ευρώ είναι το επίσημο νόμισμα.
Μέσα, η πόλη είναι ζωντανή. H εικόνα χρωματίζεται ιδιαίτερα από τις πανέμορφες Kοσοβάρες. Ο Αλλάχ και ο Θεός φαίνεται ότι συμφώνησαν να μη φτιάξουν άσχημη γυναίκα στην περιοχή. Θα είχαν τους λόγους τους. Στην περίφραξη ενός κεντρικού κτιρίου εμφανίζονται τα πρώτα, νωπά ακόμα, σημάδια του πολέμου. Οι ξεθωριασμένες φωτογραφίες των αγνοουμένων κρέμονται στα κάγκελα, για να μην αφήσουν κανένα να ξεχάσει. Και δεν είναι τα μόνα. Στο δρόμο για τη Μιτρόβιτσα υπάρχουν γκρεμισμένα σπίτια, εκκλησίες και πάμπολλα μνημεία πεσόντων Αλβανών. Το εθνικό δίκτυο είναι άθλιο, με νεκροταφεία αυτοκινήτων παντού, αλλά και αντιθέσεις που δείχνουν τη διάθεση όλων να δυτικοποιηθούν.
― Παπούτσι...
Μας φωνάζουν δύο ξυπόλυτα παιδιά του δημοτικού, προφανώς καταλαβαίνοντας ότι είμαστε Έλληνες. Από κοντά, το ζελέ που στηρίζει τα «καρφάκια» στο μαλλί τού ενός μαρτυρά ότι τα πρότυπα είναι ίδια και για εκείνους στους οποίους η ζωή δεν έχει φερθεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Μερικά ανηφορικά χιλιόμετρα με το Yaris σε ένα καταπληκτικό σε χρώματα τοπίο και φτάνουμε ψηλά στο βουνό, στα σύνορα, χρέη των οποίων εκτελούν δύο κοντέινερ. Μια «άνετη» κυρία, οδηγός παλιάς BMW 520, προσφέρεται οικειοθελώς να βοηθήσει στις συναναστροφές με τους κρατικούς υπαλλήλους.
― Καλύτερα πηγαίνετε μέσω Νίκσιτς. Οι δρόμοι είναι, έτσι κι αλλιώς, δύσκολοι. Η απόσταση είναι περίπου 150 χλμ., αλλά χρειάζονται τουλάχιστον 3,5 με 4 ώρες.
Ήταν αλήθεια. Πρόκειται για ένα στενό επαρχιακό δρόμο δύο κατευθύνσεων, ο οποίος κινείται μέσα σε ένα φαράγγι με πολλές στροφές και άπειρα φορτηγά που σέρνονται. Φωτισμός, φυσικά, δεν υπάρχει. Υπάρχουν, όμως, οδηγοί που κάνουν προσπεράσεις αυτοκτονίας. Το Yaris προσπερνά «αέρα» τις νταλίκες, όπου είναι δυνατόν, και στα ελάχιστα τμήματα όπου χαλαρώνει η κίνηση στρίβει με σιγουριά τις στροφές που διαδέχονται η μια την άλλη.
Ανάμεσα σε όλα αυτά πραγματοποιούνται έργα που δυσχεραίνουν ακόμα περισσότερο την κατάσταση. Δε φτάνει 1 ώρα για να διανύσεις 50 χλμ. σε αυτοκινητόδρομο (;). Ίσως πρόκειται για τα δυσκολότερα και πιο κουραστικά χιλιόμετρα όχι μόνο των Βαλκανίων, αλλά και της Ευρώπης. Την Ποντγκόριτσα την αντικρίζουμε βράδυ ή, καλύτερα, στο σκοτάδι, αφού μόνο ελάχιστοι κεντρικοί δρόμοι είναι φωτισμένοι. Η δυσκολία να βρεις την έξοδο για το Νίκσιτς και μετά για τα σύνορα είναι μια επιπλέον ταλαιπωρία, αλλά τα καταφέρνουμε. Τα τελευταία σύνορα για την Κροατία είναι υποτυπώδη: μια μπάρα και ένας ελαφρώς οπλισμένος μεσόκοπος αστυνομικός.
Ντούμπροβνικ
Στο Ντούμπροβνικ το μόνο που αναζητούμε είναι το ξενοδοχείο. Το πρωί φωτίζει τις κοφτές δαλματικές ακτές, πάνω από τις οποίες κρέμονται τα βουνά της δυτικής πλευράς της οροσειράς Βιντούσα.
Η ομορφιά είναι απίστευτη. Το όνομα «Ντούμπροβνικ» προέρχεται από τη λέξη «ντούμπροβα», που σημαίνει «μικρό δάσος». Ακριβώς αυτό είναι το Ντούμπροβνικ. Πράσινο παντού, από χιλιάδες νησάκια πολύ κοντά στις ακτές, ενώ τα φιόρδ που τις σχηματίζουν πλαισιώνουν την παλιά και τη νέα πόλη με μοναδικό τρόπο. Ο αέρας που αναδίδει η πόλη των 45.000 κατοίκων δε θυμίζει σε τίποτα τα υπόλοιπα «κομμάτια» της πρώην Γιουγκοσλαβίας. Αντιθέτως, πρόκειται για ένα σύγχρονο τουριστικό θέρετρο. Μάλιστα, παλαιότερα αποτελούσε και τόπο για διακοπές υψηλού επιπέδου οικονομικά ευκατάστατων κυρίως Ιταλών. Μέσα από τα τείχη η παλιά πόλη, διατηρημένη άψογα, δίνει μια έντονη γεύση του παρελθόντος της περιοχής, ενώ στη μια είσοδο του κάστρου οι Kροάτες θέλουν να κάνουν στους επισκέπτες σαφείς τις διαφορές τους με τους Σέρβους και τους Μαυροβουνίους. Η αναρτημένη ταμπέλα σημειώνει τις καταστροφές που έγιναν στην παλιά πόλη από τους προαναφερθέντες. Το κόκκινο 3θυρο Yaris απαθανατίζεται και μια βόλτα το βράδυ συνδυασμένη με ένα ωραίο γεύμα στην παλιά πόλη ολοκληρώνουν μια ακόμη δύσκολη μέρα.
Non stop...
... επιστροφή από το Ντούμπροβνικ στην Αθήνα, μέσω Αλβανίας. Αυτό ήταν το πλάνο. Η αφόρητη κατάσταση στο μοναδικό δρόμο από Ποντγκόριτσα προς Πρίστινα αποκλείει το σενάριο να επιστρέψουμε όπως ήρθαμε. Παραλιακά, λοιπόν, χωρίς κάτι ιδιαίτερο μέχρι τα σύνορα του Μαυροβουνίου, για ακόμη μια φορά, καθώς ένα τμήμα του (περίπου 200 χλμ. αυτοκινητόδρομος) παρεμβάλλεται ανάμεσα στην Κροατία και την Αλβανία. Η διαδρομή στα παράλια περνά από καταπληκτικά σημεία και πόλεις, όπως είναι το Κότορ, που έχει τουριστικό αέρα, αλλά πιο... προσγειωμένο από αυτόν του Ντούμπροβνικ. Ο Αλβανός συνοριοφύλακας, μόλις αντιλαμβάνεται την καταγωγή μας, σπεύδει να μας ενημερώσει ότι έχει ένα φίλο που μένει μόνιμα στην Ελλάδα.
― Δε μου κάνει εντύπωση.
Οι υπόλοιποι, πονηροί.
― Γιατί το όνομα του ιδιοκτήτη στην άδεια δε μοιάζει με κανένα από αυτά στα δύο διαβατήρια;
― Σας έχουν επιτρέψει από την Eurolease να βγάλετε το αυτοκίνητο εκτός συνόρων;
― Είσοδος 10 ευρώ το άτομο και για το αυτοκίνητο παίρνεις αυτά τα χαρτιά, με τα οποία θα πληρώσεις όταν ξαναβγείς από την Αλβανία, Νίκο Νι...κό...λα...ε.
― Καλή η επίδειξη των ελληνικών, αλλά το όνομα που διαβάζεις είναι του πατέρα μου, δύο φορές, στα ελληνικά και τα αγγλικά...
Επιτέλους, τέλος με τα γραφειοκρατικά. Μια ματιά στο χάρτη δείχνει ότι η Αλβανία έχει ένα δρόμο κεντρικό που κατεβαίνει έως τα Τίρανα και κατόπιν συνεχίζει οριζόντια με κατεύθυνση ανατολικά. Φυσικά, θα κινηθούμε από τους κεντρικούς δρόμους, για άνεση και ταχύτητα. Μερικά χιλιόμετρα πιο κάτω έρχεται η απογοήτευση. Ο μεγάλος κεντρικός κόκκινος και φαρδύς στο χάρτη δρόμος δεν έχει καμία σχέση με τα παραπάνω χαρακτηριστικά. Σε πολύ κακή κατάσταση, πριν από κάθε χωριό, και βομβαρδισμένος, περνώντας εντός, ταλαιπωρεί την ανάρτηση του Yaris, το οποίο, όμως, δε μεταφέρει σε εμάς όσα αντιμετωπίζει. Προφανώς, ο τουρισμός είναι σχεδόν κάτι άγνωστο για τους ντόπιους, οι οποίοι μας κοιτούν σαν τη μύγα μες στο γάλα. Μόνο οπτική μπορεί να είναι η γνωριμία μας με την Αλβανία, καθώς ο στόχος «Αθήνα» απέχει χιλιόμετρα. Μετά το Κόπλικ και έως την κωμόπολη Σκόδρα ο δρόμος ευτυχώς γίνεται ευρωπαϊκός. Στο πάτωμα το γκάζι, μετά φόβου Θεού και πίστεως, βέβαια, αφού τα 160 χλμ./ώρα ακατέβατα είναι πολλά, όταν το όριο είναι 90. Ένα στοιχείο σε αυτές τις συνθήκες είναι ότι ο υπολογιστής ταξιδιού δείχνει 9,9 λίτρα/100 χλμ., όταν το Yaris μένει σε αυτήν την ταχύτητα. Παρακάτω η χαρά τελειώνει. Ο δρόμος γίνεται στενός και η κίνηση πυκνώνει, καθώς αρχίζουμε να ανεβαίνουμε την οροσειρά Σκεντερέτ, της οποίας η υψηλότερη κορυφή φτάνει τα 1.724 μ. Ο δρόμος δεν περνά από αυτήν, ωστόσο φτάνει στο ύψος της συννεφιάς που έχει κάτσει πάνω στο βουνό. Οι ώρες περνούν και τα χιλιόμετρα δεν καλύπτονται. Στα Τίρανα φτάνουμε το απόγευμα. Κομφούζιο στους δρόμους και ακόμη μια μουντή, όχι χαρούμενη, πόλη.
Από τύχη ζουν όσοι οδηγοί επιβιώνουν. Η κατάσταση των δρόμων και των ιδίων αποτυπώνεται στα σπασμένα, λιγότερο ή περισσότερο, «μούτρα» των χιλιάδων Mercedes, συνήθως δεκαπενταετίας, οι οποίες αποτελούν πάνω από το μισό του εν ενεργεία στόλου των κυκλοφορούντων οχημάτων. Είναι γνωστό ότι η Αλβανία αποτελεί ένα από τα σημεία όπου «ξεμπαζώνεται» ένα σημαντικό μέρος των μεταχειρισμένων της Ευρώπης. Η υπόλοιπη διαδρομή, πάνω από τη λίμνη Οχρίδα μέσα στο Μαυροβούνιο και από κει μέχρι τη Βίτολα -ή, αν θέλετε, το Μοναστήρι (μεγάλο εμπορικό κέντρο έως και τις αρχές του προηγούμενου αιώνα)- και τελικά τη Φλώρινα, πραγματοποιείται νύχτα, επίσης σε δύσκολες συνθήκες, τις οποίες επιβαρύνει και η κούραση. Το αποτέλεσμα είναι ότι η διαδρομή Ντούμπροβνικ-Αθήνα μέσω Αλβανίας (με ένα λάθος στην κατεύθυνση, της τάξης των 50 χλμ., που στοίχισε περίπου 1 ώρα) εκτελέστηκε σε 21 ώρες πίσω από το τιμόνι του Yaris. Το μικρό της Toyota αναδείχτηκε μεγάλος νικητής αυτής της διαδρομής. ¶νετο, ανθεκτικό και ικανό να... τρώει με το δικό του τρόπο τα 2.734 χλμ. του πήγαινε-έλα. Ενδεικτική η προσέγγιση του Θάνου Ηλιόπουλου για το αυτοκίνητο: «Ψυγείο! Το βάζεις στην πρίζα και δουλεύει χωρίς να σε νοιάζει». Κερδισμένοι, ωστόσο, κι εμείς, που ζήσαμε αυτήν την εμπειρία._ Σ. Σ.
Τιμές βενζίνης
Σκόπια: 0,909 ευρώ/λίτρο
Μαυροβούνιο: 1,01 ευρώ/λίτρο
Σερβία: 0,96 ευρώ/λίτρο
Κροατία: 1,09 ευρώ/λίτρο
Αλβανία: 1,04 ευρώ/λίτρο
Η κατανάλωση του Yaris
Σύνολο χλμ.: 2.735
Λίτρα βενζίνης: 210,6
Μέσος όρος κατανάλωσης: 7,8 λίτρα/100 χλμ.
Ελάχιστη κατανάλωση: 6,8 λίτρα/100 χλμ.
Μέγιστη κατανάλωση: 9,7 λίτρα/100 χλμ.
Το Yaris 1.3 Τerra
Το πιο προσιτό Yaris στα 1.300 κ.εκ. των 87 ίππων. Αυτή είναι η ουσία της έκδοσης Terra, που δε διαφέρει από τα υπόλοιπα 1.300άρια «αδέλφια» της παρά μόνο στον εξοπλισμό και στην τιμή. Σε ό,τι αφορά τον πρώτο, δε λείπει καμιά ηλεκτρική ευκολία ή σύστημα ασφάλειας, όπως είναι η βασική τετράδα των αερόσακων, το ABS και το ESP. Απουσιάζουν μόνο το δερμάτινο τιμόνι, οι προβολείς ομίχλης και οι αερόσακοι γονάτου και τύπου κουρτίνας. Όσον αφορά την τιμή, έχουν αφαιρεθεί μερικά ευρώ, για να φτάσει τα 12.900 το 3θυρο και τα 13.300 το 5θυρο.
Κορίτσια στο παράθυρο του αυτοκινήτου
Τα παιδιά στα Σκόπια δεν είναι τόσο αθώα όσο φαίνονται. Οι συνθήκες που αντιμετώπισαν τα έκαναν τόσο σκληρά όσο ήταν και αυτές.
Το μουσουλμανικό στοιχείο κυριαρχεί στο Μαυροβούνιο.
Το best seller της αλβανικής αγοράς αυτοκινήτου είναι η Mercedes, τουλάχιστον δεκαετίας.
Στην επαρχία της Σερβίας συναντάς παιδιά σαν κι αυτά. Χωρίς παπούτσια, αλλά με ζελέ στα μαλλιά «καρφάκια». Αντίφαση; Ίσως για τα μάτια των Δυτικών.
Φωτογραφίες αγνοουμένων
Τα σημάδια του πολέμου δεν έχουν σβήσει ακόμα. Όπως, κατά πάσα πιθανότητα, και οι πληγές που τους άνοιξε.